چکیده

   صنعت گردشگری از دیر باز  مورد توجه بشر قرار گرفته و امروز یکی از ارکان اصلی اقتصاد تجاری جهان است. این صنعت از طریق ترکیب همزمان منابع داخلی و خارجی، منافع اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و فرهنگی زیادی را برای فضاهای جغرافیایی به همراه دارد. امروزه نهادهای متولی صنعت گردشگری در سراسر دنیا، به امور گردشگری در طبیعت ودر ورای آن به لزوم حفظ محیط زیست بیش از هر زمان دیگر اذعان دارند.

 

 

 

2-1- واژه شناسی توریسم

واژه توریسم از نظر اتیمولوژی از کلمه tour  مشتق شده است به معنای سیرو سفر از یک نقطه به نقطه دیگر می‌باشد. توریسم در زبان فرانسه هم به معنی مسافرت به اطراف و اکناف و مشتق از کلمه tour است.(قره نژاد،1374 :42 ).درکتاب   گردشگری(ماهیت و مفاهیم)   درباره ریشه  لغت گردشگری tourism  این گونه بیان شده است

این کلمه از کلمه tour  به معنای گشتن اخذ شده است که ریشه در لغت لاتین turns به معنای دور زدن، رفت و برگشت بین مبدأ و مقصد و چرخش داردکه از یو نا نی به اسپانیایی و فرانسه راه یافته است. در فرهنگ وبستر گردشگری به سفری  که در آن مسافرتی به مقصدی انجام می‌گیردوسپس بازگشتی به محل سکونت را در بر دارداطلاق می‌گردد. در فرهنگ لانگمن گردشگری به معنای مسافرت وتفریح برای سرگرمی‌معنا شده است در فرهنگ لاروس گردشگری به معنای برای تفریح (لذت یا رضایت ) آمده است.(پاپلی یزدی، سقایی،1385 :18-19).

2-2- مفهوم توریسم

توریسم براساس تعریف سازمان جهانی توریسم، به كلیة فعالیت‌های افرادی اطلاق می‌شود كه به مكان‌هایی خارج از محیط عادی خود به منظور گذراندن ایام فراغت، انجام كار و سایر هدف‌ها، برای مدت كمتر از یك سال می‌روند. به این ترتیب، محور توریسم از مسافرت‌هایی كه صرفاً به منظور گذراندن تعطیلات و سپری كردن چند روز برای دیدار دوستان و آشنایان و بازدید از مناطق جذاب انجام می‌گیرد، بسی فراتر می‌رود (زاهدی، 1385: 4).

 توریسم مجموع پدیده‌ها و ارتباطات ناشی از کنش متقابل میان گردشگردان، سرمایه، دولت‌ها و جوامع میزبان، دانشگاه‌ها و سازمان‌های غیردولتی، در فرایند جذب، حمل و نقل، پذیرایی و کنترل گردشگران و دیگر بازدیدکنندگان است ( Weaver,2000: 3).

        گردشگری مجموعه مسافرت‌هایی را دربرمی‌گیرد که به منظور استراحت وتفریح یا دیگرفعالیت‌های شغلی ویا اینکه به منظور شرکت در مراسم خاص انجام می‌گیرد وغیبت شخص گردشگر از محل سکونت دائم خود درطی این مدت موقتی وگذرا می‌باشد. بدیهی است کسانی که اقدام به مسافرت‌های شغلی منظمی‌بین محل کار و زندگی خود می‌کنند مشمول این تعریف نمی‌شود    (  Inskeep.2002  )

مفهوم توریسم و گردشگری با مفاهیمی‌همچون سیرو سفر، گذران اوقات فرافت،از شهری به شهر دیگررفتن و یا زیاد سفر کردن در آمیخته می‌با شد که معمولا این حر کت و جابجایی  به منظور آشنایی باملل دیگر وشناخت و کسب آگاهی ویا امور تجاری و مذ هبی انجام می‌گرفته است البته مفهوم جهانگردی در دنیای قدیم و جدید تغییراتی  یافته است زیرا در دنیای قدیم جهانگردی شامل فعالیت‌های خاصی همچون زیارت، سفرهای تجاری وبا زرگانی، سفر‌های ما جرا جو یانه سیا سی و اقتصادی بوده که در مقیاس اندک انجام می‌شده است.اما امروزه جهانگردی بعنوان یک مسئله مهم فرهنگی،اقتصادی،سیاسی،اجتماعی درسطوح ملی، جهانی مد نظر می‌باشد که  دارای اثرات مثبت و منفی می‌باشد.

2-3-تعریف جهانگردی

ازگردشگری در منابع مختلف تعاریفی ارائه شده که در اینجا به چند نمونه آنها اشا ره میکنیم :به مجموعه مسافرت‌هایی که از یک نقطه مبدأ ومقصد بدون انگیزه اقامت طولانی انجام گیرد فعالیت توریستی گویند. انگیزه فعالیت توریستی در وا قع می‌تواند استراحت،تفریح،وتجارت باشد.(فیض بخش،1355: 15)

گیلوی Gilwie  یکی از کارشناسان برجسته اقتصادی اروپا جهانگردی را اینچنین تعریف نموده است تمام افرادی که کشور خود را به قصد کشوری دیگر ترک نمایند وکمتر از یکسال در خارج اقامت نموده وبرای هزینه اقامت خود هیچگونه درآمدی در کشور مورد بازدید نداشته باشند جهانگرد شناخته می‌شوند.(همان :15)

همچنین در یکی از نخستین کتبی که در مورد جهانگردی درسال 1933 انتشار یافت جهانگرد به کسی اطلاق می‌شد که دو شرط در باره او مصداق داشته داشته باشد‌.اول آنکه از محل اقامت خود برای مدتی کمتر از یک سال دور بوده دوم اینکه در محل جدید کسب درآمد ننماید.(الوانی،دهدشتی،1373 :20)

توریسم براساس تعریف سازمان جهانی توریسم به کلیه فعالیت‌های افردی اطلاق می‌شود که به مکان‌هایی خارج از محیط عادی خود به منظور گذراندن ایام فراغت،انجام کاروسایر هدف‌ها برای مدت کمتراز یک سال می‌روند به این ترتیب محدوده توریسم از مسافرت‌هایی که صرفا به منظور گذراندن تعطیلات و سپری کردن چند روز برای دیدار دوستان و آشنایان و بازدید از مناطق جذاب انجام می‌گیرد بسی فراتر می‌رود

در تعریفی که سازمان ملل ارائه کرده است توریست فردی است که بیش از یک روز وکمتر از یک سال در محلی غیر از محل اصلی اقامت خود بماند‌. این تعریف سفرهای تجاری و بازرگانی را شامل  می‌شود اما سفر‌های مرتبط با کار کنان نظامی‌،دیپلمات‌ها،مها جران و دانشجو یان را در بر نمی‌گیرد (زاهدی،1385 :4 )

در کتاب گردشگری شهری گردشگری اینگونه تعریف شده است. گردشگری فعالیتی است که فرد  در مسافرت و در مکانی خارج از محیط عادی خو د انجام می‌دهد این مسافرت بیش از یک سال  طول نمی‌کشد و هدف تجارت یا فعا لیت‌های دیگر است.(موحد،1386 :14 ).

درتعریف دیگر اریک کوهن گردشگر را مسافر داوطلب و موقت که امید لذت بردن از یک تجربه  متنوع و تازه طی یک سفر دو سفره نسبتا طولانی و غیر تکراری را دارد تعریف می‌کند.( لی، 1378: 5).

گردشگری فعالیتی اجتماعی است که شامل رفتار انسانی، استفاده از منابع، تعامل با دیگران، اقتصاد و محیط است ( Holden,2000: 3).

2-4- مهم­ترین دیدگاه‌های ارائه شده درزمینه گردشگری

2-4-1- جهانی شدن

       گردشگری بین المللی به عنوان امید بخش ترین وپیچیده ترین وجایگزین ترین صنعتی است که جهان سوم با آن روبرواست. رشد سریع پیشرفت‌های تکنولوژی وافزایش تعداد کشورهایی که از کنترل دولتی به سوی اقتصاد بازار حرکت می‌کننددرحال ایجاد روندهای شدید به سوی جهانی شدن است وسبب تغییراتی مهم درحوزه جهانگردی بین المللی خواهد شد. فرایند جهانی شدن درحال شتاب گرفتن است، اما این امرسبب تغییرچهره این واقعیت که جهانگردی بین المللی  اساسأ موقوف به  مهم ترین کشورهای صنعتی جهان شده است. نگاهی گذرا به الگوی جریان مسافر نشان می‌دهد که مبادلات جهانگرد غالبا درحال گسترش است وجهانگردان انتخاب‌های نامحدود دارند.

2-4-2- فرهنگ پذیری

        نظریه فرهنگ پذیری عنوان می‌کندکه وقتی دو فرهنگ برای مدت طولانی با هم تماس پیدا می‌کنند. یک مبادله اندیشه‌ها و محصولات جایگزینش می‌شودکه در سطح متفاوتی از همگرایی بین فرهنگ‌ها را ایجاد می‌کندبدین معنا که آنها شبیه تر می‌شوند. تاثیر میهمان ومیزبان که در بحث فرهنگ‌ها مطرح است از سه طریق انجام می‌گیرد. الف) وقتی که توریست‌ها کالا یا خدمات را از مردم محلی در بازار یا هتل‌ها یا رستوران‌ها خریداری می‌کنند. ب) وقتی که توریست‌ها ومیزبان‌ها دارای تسهیلات مشابهی مانند سرگرمی‌هاو.... باشند ج) وقتی که آنها به طور هدفمندانه ای همدیگر را ملاقات می‌کنند تا یکدیگر را به کیش هم درآورند ویا اندیشه‌ها وتجربیات یا اطلاعات را مبادله نمایند.

2-4-3- نوسازی

 دیوید‌هاریسون دیدگاه نوسازی را در مطالعه توریسم به کاربرده است وی معتقد است اگرچه سهم اقتصادی واجتماعی توریسم بین المللی درراستای توسعه ملی دارای انشعابات نظری روشن است اما توریسم هم درگیر نوسازی وهم رویکردهای توسعه نیافتگی است‌.ایشان معتقدند برای ایجاد صنعت توریسم پررونق باید نوسازی درتمامی‌زمینه‌های اجتماعی، سیاسی، اقتصادی وفرهنگی صورت گیرد.

2-4-4- سلسله مراتب نیازها وتوریسم

        تایلمن نظریه سلسله مراتب نیازهای مزلو را درجهت تشریح رضایت مندی توریستی به کار می‌برد طبق نظریه مزلو همه انسان‌ها دارای نیازهای مشترک وفطری هستندکه درسلسله مراتبی از نیرومندترین تا ضعیف ترین قرار می‌گیرندکه باید این نیازها ارضاشوند. نیازهایی که درپایین قراردارندباید قبل از نیازهایی که در بالا هستند ارضا شوند. با توجه به سلسله مراتب نیازهای مزلو یک توریست که برای انجام فعالیت توریستی به کشوردیگری سفرمی‌کند باید درجامعه میزبان نیازهایش برطرف شود اگرجامعه میزبان بتواند نیازهای توریست را برطرف نماید توریست به رضایت مندی می‌رسددرغیر این صورت سطح رضایت او پایین خواهد آمد.

2-4-5-  انگیزش

        مونتینهووکوپر نظریه انگیزه را در مورد توریسم به کاربرده اند مطابق نظر مونتینهو انگیزه موقعیت نیازهاست‌. انگیزه شرایطی را بیان می‌کند که افراد را در برمی‌گیردکه به نیازهای خویش پاسخ گویندوبه رضایت مندی برسد.

        کوپر دراین مورد بیان می‌دارد که شناخت درست تقاضای توریستی درسطح فردی پیامد جریانی می‌باشد

 که وابسته به عوامل مختلفی است‌. عوامل متشکل از نیازها و امیال که فراهم بودن پول،زمان، وتصورات و ادراک‌ها ونگرش‌ها آن را شکل می‌دهند.( طرح جامع منطقه نمونه گردشگری سلیمان تنگه‌. 1385)

        عوامل تعیین کننده گردشگری بین المللی،عواملی هستند که باتوجه به مبادلات بین المللی،خدمات گردشگری هرکشور را دائماًدربخش بین المللی کارتحت تأثیرقرار می‌دهند.